"Con gà cục tác lá chanh"

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Cùng với những “Con mèo trèo lên cây cau…”, “Bao giờ cho đến tháng ba…”, người Việt từ thế hệ 7X trở ngược rất ít người không thuộc bài ca dao này: Con gà cục tác lá chanh/Con lợn ủn ỉn mua hành cho tôi/Con chó khóc đứng khóc ngồi/Bà ơi đi chợ mua tôi đồng riềng/Con trâu khóc ngả khóc nghiêng/Con chó có riềng để tỏi phần tôi.
 

Cha ông đã truyền dạy cho chúng ta rất nhiều kinh nghiệm sống: từ nết ăn, nết ở, đi đứng nói năng tới hành vi ứng xử trong đời sống. Vẫn biết để có nền văn hóa ẩm thực thì phải trải qua hàng ngàn năm. Cái gì làm gia vị cho thức món gì, kết hợp với nhau ra sao như là sự mặc định. Làm trái đi sẽ… choãi, thậm chí nguy hiểm tới sức khỏe và tính mạng. Nhưng những bài học ấy qua tục ngữ, thành ngữ, ca dao thì lại rất hiếm hoi. Có thể do kiến văn hạn hẹp, tôi lục mãi trong trí nhớ mới được một câu: “Đành rằng canh cải nấu gừng/Không ăn thì chớ xin đừng mỉa mai”. Nhưng câu ca dao này, một mặt nói về kinh nghiệm nấu nướng nhưng sâu xa hơn, nó là một ẩn dụ đề nghị cách ứng xử nhân văn giữa người và người.

Trở lại bài ca dao có năm nhân vật: người bà sắp đi chợ và lũ gà, lợn, chó, trâu. Những gia cầm, gia súc này đã được nhân cách hóa để suy nghĩ, đi đứng, nói năng như con người. Với thái độ rất bình tĩnh, thanh thản, vui vẻ, thậm chí dỗi hờn, lo lắng sợ quên, sợ nhầm, chúng dặn “bà” mua cho mình một món hàng. Những thứ này rất dễ kiếm: có thể có sẵn trong vườn nhưng cứ là phải “chợ” cho nó hoành tráng. Có thể nói “cục tác” là ngôn ngữ của gà, “ủn ỉn” là ngôn ngữ lợn. Nói khác đi, hễ nghe những âm thanh ấy là người ta lập tức nghĩ ngay đến chúng. Hai con vật còn lại, ở cấp độ tha thiết hơn.

Tình cảm của chúng, theo tiếng khóc mà dần tăng lên. Và cũng thật tài tình, tác giả dân gian đã miêu tả tiếng khóc từ xa xưa mà đến nay còn nguyên vẹn tinh khôi, lấp lánh sáng tạo ngôn từ: “khóc đứng khóc ngồi”, “khóc ngả khóc nghiêng”. Điều gì làm cho cảm xúc của chúng ghê gớm đến như vậy? Xin thưa, điều mà ai cũng đã biết, đấy là những món “tùy táng” khi chúng lìa cõi tạm. Cứ theo tinh thần của bài ca dao, nếu có những thứ ấy đi kèm thì sẽ là cơ hội cuối cùng dâng hiến cho gia chủ; không có những thứ ấy thì chúng chết sẽ không nhắm được mắt, oan ức và tức tưởi, phí hoài.

Cũng như những người đã trưởng thành, những gà, lợn, chó, trâu trong bài ca dao ý thức rất cao về sự sống-chết, ý thức cao về quy luật của tạo hóa. Chúng lo lắng hậu sự, không phải cho chúng mà cho những người hưởng thụ chúng, làm sao để có một cái chết hợp lý nhất và tràn đầy tinh thần dâng hiến nhất.

Bài ca dao đã đem lại một kinh nghiệm gia vị và một bài học về lẽ tử-sinh.

Chử Anh Đào

Có thể bạn quan tâm

Ayun Pa: Xứng tầm khu kinh tế động lực vùng Đông Nam

Ayun Pa: Xứng tầm khu kinh tế động lực vùng Đông Nam

(GLO)- Phát huy lợi thế là trung tâm vùng kinh tế phía Đông Nam tỉnh, sau hơn 11 năm thành lập, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ, sự quyết tâm của chính quyền và sự đồng lòng của người dân, thị xã Ayun Pa đã từng bước khai thác tiềm năng và nội lực, đạt nhiều thành tựu quan trọng.
Ia Grai: Hướng đến phát triển bền vững, toàn diện

Ia Grai: Hướng đến phát triển bền vững, toàn diện

(GLO)- Năm 2018, thời tiết diễn biến phức tạp, giá cả các mặt hàng nông sản giảm đã ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống nhân dân trên địa bàn huyện Ia Grai. Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo của Huyện ủy, sự giám sát của HĐND huyện, sự điều hành của UBND huyện, kinh tế-xã hội huyện vẫn tiếp tục chuyển biến tích cực và đạt được những kết quả tích cực.
Kông Chro: Vững vàng trên chặng đường mới

Kông Chro: Vững vàng trên chặng đường mới

(GLO)- Sau 30 năm thành lập, huyện Kông Chro đã có sự phát triển mạnh mẽ, đầy hứa hẹn. Bộ mặt đô thị và nông thôn đang đổi mới từng ngày, đời sống nhân dân các dân tộc trong huyện từng bước được cải thiện và nâng cao.
Đak Pơ: Sức bật từ tam nông

Đak Pơ: Sức bật từ tam nông

(GLO)- Sau 15 năm thành lập, kinh tế-xã hội của huyện Đak Pơ có bước phát triển vượt bậc. Đời sống người dân ngày một cải thiện. Có được kết quả này là nhờ các nguồn lực đầu tư của Nhà nước, đặc biệt, Nghị quyết Trung ương 7 (khóa X) về nông nghiệp, nông dân và nông thôn đã tạo động lực giúp vùng đất thuần nông Đak Pơ phát triển mạnh mẽ.
Đất nước của những triệu phú

Đất nước của những triệu phú

(GLO)- Công quốc Monaco nằm ở một eo biển nhỏ phía Nam nước Pháp, bên bờ biển Côte dAzur, nước Pháp bao quanh 3 mặt, mặt còn lại giáp biển Địa Trung Hải. Với diện tích chỉ vỏn vẹn 2,02 km2, Monaco là quốc gia nhỏ thứ 2 thế giới (chỉ sau Vatican), dân số 38.000 người-nằm trong top 10 quốc gia có dân số ít nhất thế giới. Tuy nhỏ về diện tích và ít về dân số nhưng quốc gia này có đến 1/3 dân số là triệu phú và rất nhiều tỷ phú, không có người nghèo, được các tổ chức quốc tế đánh giá là quốc gia có tỷ lệ triệu phú cao nhất thế giới. Do vậy, Monaco được mệnh danh là đất nước của những triệu phú đô la.
Xã luận: Xuân khát vọng

Xã luận: Xuân khát vọng

(GLO)- Chúng ta quyến luyến chia tay năm Mậu Tuất, bước sang Xuân mới Kỷ Hợi 2019. Với Gia Lai, năm Mậu Tuất 2018 ghi dấu ấn đặc biệt trên nhiều lĩnh vực, thể hiện rõ quyết tâm vượt qua khó khăn, thách thức, khát vọng vươn lên chinh phục những tầm cao mới của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc trong tỉnh.
Những ngày ở Nhật

Những ngày ở Nhật

(GLO)- Trong tâm thức của người Việt hàng thế kỷ nay, Nhật là dân tộc có nhiều điều đáng học. Tư tưởng duy tân từ cụ Phan Chu Trinh và kế tiếp là phong trào Đông Du của Phan Bội Châu in đậm sử sách, ăn sâu tư duy thế hệ chúng tôi. Vì vậy, được đến nước Nhật, tận thấy cuộc sống của người Nhật từ lâu là ước muốn của nhiều người.
Bí thư Tỉnh ủy Dương Văn Trang: Tăng cường đi cơ sở để giúp dân

Bí thư Tỉnh ủy Dương Văn Trang: Tăng cường đi cơ sở để giúp dân

(GLO)- Năm qua, đồng chí Dương Văn Trang-Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh đã liên tục đi kiểm tra, thị sát cơ sở, nhất là các địa bàn vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số để nắm tình hình, giúp cấp ủy, chính quyền cơ sở kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong công tác chỉ đạo, điều hành thực hiện nhiệm vụ. Qua đó đã tăng cường sức mạnh đoàn kết, đẩy nhanh phát triển kinh tế, ổn định đời sống nhân dân, nâng cao trách nhiệm của đội ngũ cán bộ.
Xuân về trên núi

Xuân về trên núi

(GLO)- Ở xứ cao nguyên này, mưa thì dằng dặc, triền miên, nắng thì hoang hoải, kiệt cùng. Những khoảnh khắc xuân-hạ-thu-đông dường như chỉ đỏng đảnh ghé qua chớp nhoáng trong một thời khắc nào đó, mà nếu hững hờ, sẽ khó lòng mà nhận ra.
Thưởng trà và sống chậm

Thưởng trà và sống chậm

(GLO)- Yêu thích nghệ thuật trà đạo và triết lý Phật giáo, anh Võ Thanh Hưng đã quyết tâm xây dựng một không gian thưởng thức trà đúng chất xưa. Nét xưa ấy thể hiện ngay từ cái tên Hồn Gỗ của quán cho đến cách mà anh ngồi đối ẩm cùng những người trót mê đắm hậu vị ngọt mát của các loại trà Việt.