Độc đáo Tết "năm cùng" của người Dao xứ Thanh

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News

(GLO)- Hàng năm, cứ đến đầu tháng 12 Âm lịch cho đến hết tháng, khi mùa màng đã thu hoạch xong xuôi hoàn chỉnh, mỗi gia đình người dân tộc Dao ở miền núi xứ Thanh lại sắm sửa tổ chức ăn Tết “năm cùng”.
 

Bánh dì được giã từ xôi nếp là món ăn không thể thiếu trong Tết năm cùng của người Dao ở Thanh Hóa. Ảnh: Xuân Trường
Bánh dì được giã từ xôi nếp là món ăn không thể thiếu trong Tết năm cùng của người Dao ở Thanh Hóa. Ảnh: Xuân Trường

Theo phong tục của người Dao ở Thanh Hóa, trong một năm họ có ba cái Tết quan trọng nhất, đó là Tết Thanh Minh, Rằm tháng bảy và Tết năm cùng, nhưng quan trọng hơn cả vẫn là Tết năm cùng. Vì đây chính là dịp để mọi người báo công với tổ tiên những thành quả của một năm lao động vất vả trong gia đình và dòng họ. Bên cạnh đó, Tết năm cùng cũng là dịp để con cháu, anh em đi làm ăn xa trở về báo hiếu với gia đình, tổ tiên.

Ngay từ đầu tháng 12 Âm lịch, bà con người dân tộc Dao đã được sống trong không khí vui tươi của những ngày Tết. Với họ, Tết năm cùng là quan trọng nhất. Bao nhiêu tiền của để dành trong một năm trời đều dồn vào đây. Để có một cái Tết no ấm, đầy đủ, ngay từ giữa tháng 11 Âm lịch, mỗi gia đình người Dao đã phải chuẩn bị gạo nếp, nuôi gà, nuôi heo để ăn Tết năm cùng.

 

Mâm cỗ cúng tổ tiên của người Dao. Ảnh: Xuân Trường
Mâm cỗ cúng tổ tiên của người Dao. Ảnh: Xuân Trường

Gia đình anh Triệu Tuấn Nghĩa (35 tuổi), người dân tộc Dao ở thôn Hạ Sơn, xã Ngọc Khê, huyện Ngọc Lặc tổ chức ăn Tết năm cùng sớm hơn so với mọi năm trước. Năm nay gia đình anh làm ăn khá thuận lợi và gặt hái được nhiều thành quả cho nên anh mời tất cả hai bên họ hàng nội ngoại đến chung vui. Để chuẩn bị cho cái Tết này, ngay từ giữa tháng 9 gia đình anh đã nuôi một con heo và một đàn gà để mời anh em họ hàng đến ăn Tết. Từ sáng sớm tất cả mọi người trong dòng họ đã có mặt đông đủ để giúp gia đình anh làm cỗ. Các món ăn được chế biến từ heo, gà đã được làm sẵn, chỉ còn chờ các thầy cúng đến để làm lễ báo cáo với ông bà tổ tiên.

Nét đặc sắc nhất trong mâm cỗ ngày Tết năm cùng của người Dao là món bánh dì (hay còn gọi là bánh dầy). Đây là món ăn có truyền thống rất lâu đời của người Dao ở vùng cao Thanh Hóa. Bánh dì được làm từ gạo nếp, đồ thành xôi chín cho vào cối đá giã nhuyễn rồi sau đó nặn thành từng cái bánh nhỏ hình tròn chấm với muối vừng ăn. Để bánh được ngon và dẻo hơn thì gia chủ phải chọn loại gạo nếp thật ngon rồi ngâm kỹ trong nước vài giờ đồng hồ mới mang ra đồ. Mẻ bánh giã đầu tiên được dùng để cúng tổ tiên, ông bà nên không ai được ăn trước.

 

Lễ cúng báo công với tổ tiên của người dân tộc Dao trong Tết năm cùng. Ảnh: Xuân Trường
Lễ cúng báo công với tổ tiên của người dân tộc Dao trong Tết năm cùng.
Ảnh: Xuân Trường

Bên cạnh món bánh dì, mâm cỗ cúng tổ tiên và cỗ Tết năm cùng của người Dao không thể thiếu được thịt theo luộc và thịt gà. Các loại thịt, lòng, gan được thái nhỏ, trộn đều và dồn vào miếng lá chuối lớn gọi là cỗ lá. Tuy nhiên, tùy thuộc vào kinh tế mỗi gia đình mà các món ăn được làm nhiều hay ít, gia đình nào làm ăn khấm khá thì họ cúng bằng gà trống và đầu heo.

Giải thích cho mâm cỗ toàn thịt, anh Nghĩa cho biết, người dân tộc Dao cả năm đã lao động vất vả, chỉ có ngày Tết mới được ăn ngon. Vì thế, mâm cơm đầy thịt là mong ước của người dân cho một năm mới đầy đủ và sung túc.

Đối với người Dao thì nghi lễ cúng tổ tiên ông bà rất quan trọng nên thông thường mỗi gia đình phải mời ít nhất 3 thầy cúng, nhiều là 5 thầy tới giúp. Các thầy cúng phải là những người có chức sắc trong làng, họ là những người có mặt sớm nhất để lo cho buổi lễ khỏi thiếu sót. Khác với người Kinh, thay cho tiền vàng mã người Dao sử dụng các tờ giấy màu bạc và màu vàng để cắt thành từng thỏi và đóng dấu lên đó. Trong lễ cúng, người Dao không dùng hương để đốt mà dùng lá quế hoặc vỏ quế khô bỏ vào một cái chén nhỏ. Mỗi lần đốt lại phải dùng một viên than hồng để đốt cùng, cho đến khi nào cái chén đầy than và vỏ hương mới thôi.

 

Mâm cơm ngày Tết năm cùng thắm đậm nét văn hóa truyền thống dân tộc Dao. Ảnh: Xuân Trường
Mâm cơm ngày Tết năm cùng thắm đậm nét văn hóa truyền thống dân tộc Dao.
Ảnh: Xuân Trường

Sau khi lễ vật được bày ra trước bàn thờ gia tiên, các thầy cúng ngồi trước mâm lễ vật bắt đầu bài cúng, đại diện cho gia chủ báo cáo quá trình một năm lao động và xin gia tiên phù hộ cho gia đình bước sang năm mới sẽ gặp nhiều may mắn hơn nữa. Bài cúng tổ tiên của người Dao phải trải qua 4 bước và mất hơn 2 giờ đồng hồ mới hoàn thành. Sau khi lễ cúng hoàn thành, lễ vật được mang xuống và dọn ra mâm cho mọi người cùng ăn.

Điều đặc biệt hơn nữa là trong mâm cơm Tết năm cùng, đó là các thầy cúng và các vị chức sắc trong làng được bố trí ngồi trên,  ăn trước, sau đó lần lượt đến khách mời của bố mẹ, con cái. Theo tục của người Dao, trước khi dùng bữa mọi người cùng nâng chén, chủ nhà phải đi một vòng mời rượu để báo cáo với anh em họ hàng về bữa cơm Tết năm cùng và vấn đề làm ăn kinh tế của gia đình trong năm vừa qua.

Ngoài phong tục ăn Tết năm cùng diễn ra vào tháng 12 Âm lịch hàng năm thì trước Tết Nguyên đán người dân tộc Dao ở Thanh Hóa còn tổ chức lễ cấp sắc hay lễ trưởng thành cho những người đã bước qua tuổi vị thành niên. Mặc dù chi phí cho lễ cấp sắc khá tốn kém, chi phí khoảng 15-20 triệu đồng nhưng người Dao xem đây là nghi thức quan trọng, không thể bỏ qua trong đời sống văn hóa của dân tộc này.

Xuân Trường

Có thể bạn quan tâm

Ayun Pa: Xứng tầm khu kinh tế động lực vùng Đông Nam

Ayun Pa: Xứng tầm khu kinh tế động lực vùng Đông Nam

(GLO)- Phát huy lợi thế là trung tâm vùng kinh tế phía Đông Nam tỉnh, sau hơn 11 năm thành lập, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ, sự quyết tâm của chính quyền và sự đồng lòng của người dân, thị xã Ayun Pa đã từng bước khai thác tiềm năng và nội lực, đạt nhiều thành tựu quan trọng.
Ia Grai: Hướng đến phát triển bền vững, toàn diện

Ia Grai: Hướng đến phát triển bền vững, toàn diện

(GLO)- Năm 2018, thời tiết diễn biến phức tạp, giá cả các mặt hàng nông sản giảm đã ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống nhân dân trên địa bàn huyện Ia Grai. Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo của Huyện ủy, sự giám sát của HĐND huyện, sự điều hành của UBND huyện, kinh tế-xã hội huyện vẫn tiếp tục chuyển biến tích cực và đạt được những kết quả tích cực.
Kông Chro: Vững vàng trên chặng đường mới

Kông Chro: Vững vàng trên chặng đường mới

(GLO)- Sau 30 năm thành lập, huyện Kông Chro đã có sự phát triển mạnh mẽ, đầy hứa hẹn. Bộ mặt đô thị và nông thôn đang đổi mới từng ngày, đời sống nhân dân các dân tộc trong huyện từng bước được cải thiện và nâng cao.
Đak Pơ: Sức bật từ tam nông

Đak Pơ: Sức bật từ tam nông

(GLO)- Sau 15 năm thành lập, kinh tế-xã hội của huyện Đak Pơ có bước phát triển vượt bậc. Đời sống người dân ngày một cải thiện. Có được kết quả này là nhờ các nguồn lực đầu tư của Nhà nước, đặc biệt, Nghị quyết Trung ương 7 (khóa X) về nông nghiệp, nông dân và nông thôn đã tạo động lực giúp vùng đất thuần nông Đak Pơ phát triển mạnh mẽ.
Đất nước của những triệu phú

Đất nước của những triệu phú

(GLO)- Công quốc Monaco nằm ở một eo biển nhỏ phía Nam nước Pháp, bên bờ biển Côte dAzur, nước Pháp bao quanh 3 mặt, mặt còn lại giáp biển Địa Trung Hải. Với diện tích chỉ vỏn vẹn 2,02 km2, Monaco là quốc gia nhỏ thứ 2 thế giới (chỉ sau Vatican), dân số 38.000 người-nằm trong top 10 quốc gia có dân số ít nhất thế giới. Tuy nhỏ về diện tích và ít về dân số nhưng quốc gia này có đến 1/3 dân số là triệu phú và rất nhiều tỷ phú, không có người nghèo, được các tổ chức quốc tế đánh giá là quốc gia có tỷ lệ triệu phú cao nhất thế giới. Do vậy, Monaco được mệnh danh là đất nước của những triệu phú đô la.
Xã luận: Xuân khát vọng

Xã luận: Xuân khát vọng

(GLO)- Chúng ta quyến luyến chia tay năm Mậu Tuất, bước sang Xuân mới Kỷ Hợi 2019. Với Gia Lai, năm Mậu Tuất 2018 ghi dấu ấn đặc biệt trên nhiều lĩnh vực, thể hiện rõ quyết tâm vượt qua khó khăn, thách thức, khát vọng vươn lên chinh phục những tầm cao mới của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc trong tỉnh.
Những ngày ở Nhật

Những ngày ở Nhật

(GLO)- Trong tâm thức của người Việt hàng thế kỷ nay, Nhật là dân tộc có nhiều điều đáng học. Tư tưởng duy tân từ cụ Phan Chu Trinh và kế tiếp là phong trào Đông Du của Phan Bội Châu in đậm sử sách, ăn sâu tư duy thế hệ chúng tôi. Vì vậy, được đến nước Nhật, tận thấy cuộc sống của người Nhật từ lâu là ước muốn của nhiều người.
Bí thư Tỉnh ủy Dương Văn Trang: Tăng cường đi cơ sở để giúp dân

Bí thư Tỉnh ủy Dương Văn Trang: Tăng cường đi cơ sở để giúp dân

(GLO)- Năm qua, đồng chí Dương Văn Trang-Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh đã liên tục đi kiểm tra, thị sát cơ sở, nhất là các địa bàn vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số để nắm tình hình, giúp cấp ủy, chính quyền cơ sở kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong công tác chỉ đạo, điều hành thực hiện nhiệm vụ. Qua đó đã tăng cường sức mạnh đoàn kết, đẩy nhanh phát triển kinh tế, ổn định đời sống nhân dân, nâng cao trách nhiệm của đội ngũ cán bộ.
Xuân về trên núi

Xuân về trên núi

(GLO)- Ở xứ cao nguyên này, mưa thì dằng dặc, triền miên, nắng thì hoang hoải, kiệt cùng. Những khoảnh khắc xuân-hạ-thu-đông dường như chỉ đỏng đảnh ghé qua chớp nhoáng trong một thời khắc nào đó, mà nếu hững hờ, sẽ khó lòng mà nhận ra.
Thưởng trà và sống chậm

Thưởng trà và sống chậm

(GLO)- Yêu thích nghệ thuật trà đạo và triết lý Phật giáo, anh Võ Thanh Hưng đã quyết tâm xây dựng một không gian thưởng thức trà đúng chất xưa. Nét xưa ấy thể hiện ngay từ cái tên Hồn Gỗ của quán cho đến cách mà anh ngồi đối ẩm cùng những người trót mê đắm hậu vị ngọt mát của các loại trà Việt.