"Tây Nguyên trôi": Dòng sông ngôn từ lấp lánh

Theo dõi Báo Gia Lai trên Google News
(GLO)- Đến nay đã có khá nhiều sách báo, cả về lịch sử, văn hóa, văn học viết về Tây Nguyên. Tuy vậy, đọc “Tây Nguyên trôi” (Nhà Xuất bản Hội Nhà văn, 2019) của nhà thơ Văn Công Hùng vẫn thấy mới mẻ và rất thú vị.
Là cử nhân Văn khoa, lên Tây Nguyên từ đầu những năm 80 thế kỷ trước theo sự thôi thúc khám phá vùng đất mới, Văn Công Hùng may mắn được tiếp cận một Tây Nguyên còn khá nguyên sơ. Những chuyến điền dã, khảo cứu, thực tế sáng tác ở các buôn làng Tây Nguyên cơ bản còn nguyên trạng đã tích tụ, kết tinh trong anh kho kiến thức về một vùng văn hóa đầy bản sắc riêng. Vì vậy, với “Tây Nguyên trôi”, anh có một lối đi riêng khá độc đáo.
Tập sách như một trầm tích mấy mươi năm lắng đọng trong tâm hồn tác giả, từ chiêm nghiệm, trải nghiệm rồi lẩy ra những vấn đề, quan điểm, hình tượng đặc sắc đến bất ngờ. Nó miên man, đa dạng từ những nhân vật lịch sử, kết cấu buôn làng, nhà rông, cây nêu, cồng chiêng, tượng mồ, lễ hội, ẩm thực, sắc phục đến các phong tục đời người.
Bìa sách “Tây Nguyên trôi”. Ảnh: Phạm Đức Long
Bìa sách “Tây Nguyên trôi”. Ảnh: Phạm Đức Long
Với cuốn sách này, có cảm giác tác giả viết rất nhẹ nhàng, như lộ ra những điều từ trong máu thịt, nói về cái của mình, cái trong mình vậy. Đời thường, Văn Công Hùng sống rất dấn thân, cái gì cũng đi đến cùng, không chấp nhận sự nửa vời, không chấp nhận sự võ đoán. Đang yên, ở đâu có lễ hội là anh đi. Bất kỳ đâu có việc là bằng mọi cách ào tới, xông xáo, nhập cuộc. Bao nhiêu phong tục, lễ hội, nghệ thuật, âm thanh đến kiến trúc, tượng mồ cứ từ ngòi bút của anh tuôn ra một cách nhuần nhuyễn. Có lẽ văn hóa là vậy, nó yêu cầu sự thấm đẫm kết tụ rồi thăng hoa. Cũng chính vậy, anh rất gay gắt với những trang viết, lễ hội, sắc phục “giả cầy” về Tây Nguyên.
Trong “Tây Nguyên trôi”, nhiều ngôi làng đã từng tồn tại trong các trang văn nổi tiếng đã được khám phá lại, những nhân vật hình như được vẽ lại làm cho sinh động thêm, lung linh thêm. Mà vẫn trung thành, vẫn không sai khác, không bịa tạc. Rồi anh khám phá ra những con người đã từng khuất lấp đâu đó trong quá vãng, khơi lại, dựng lại một Anh hùng A Sanh hay một nghệ nhân Đinh Gang “quái nhân”-người không biết chữ mà chứa trong bụng hàng pho trường ca, lại có tài diễn xướng hết đêm này tới đêm khác một cách say đắm mê hồn. Chỉ ít nét điểm xuyết, tác giả đã nêu bật được những gương mặt tài hoa, rất riêng, rất Tây Nguyên.
Trong cuốn sách này còn có một mảng khá hay là những trang phản biện về văn hóa, kinh tế, xã hội và môi trường, về rừng, về đất về nước... thể hiện những đóng góp rất tích cực và trách nhiệm của tác giả với Tây Nguyên.
Là người đi nhiều, đọc nhiều, quan sát tinh tế, Văn Công Hùng đã tìm ra khá nhiều điều bí ẩn kỳ thú, ví như: Người Tây Nguyên không nuôi mèo, việc khóc trâu, bí ẩn bạch tượng, bí ẩn ché cổ, chiêng cổ, bí ẩn tạo tác tượng mồ, thậm chí là bí ẩn người rừng... Trong giới viết lách thường có câu cửa miệng là “đi, đọc, viết”-những điều cần để có những tác phẩm văn chương thành công. Tôi nghĩ, với Văn Công Hùng thì phải thêm “quan sát” và “ghi nhớ”. Đi tới đâu, điều đầu tiên với anh là quan sát và quan sát. Cái nhìn của Văn Công Hùng vừa tinh tế vừa sâu sắc, nhiều lúc tưởng như anh chẳng để ý gì mà vẫn biết được tất cả.
Điều lạ nữa là anh luôn nhớ những gì tưởng như vụt qua, thoảng qua chẳng có gì đáng nhớ. Như chi tiết về sự bí ẩn của những cái ché cổ Jrai được lưu giữ qua 15 đời, được đổi bằng 50 con trâu trắng. Ché ấy có thể dự báo được điềm dữ điềm lành, phải nuôi bằng máu gà. Ché khóc. Ché chảy máu. Ché trấn yểm trẻ con. Ché báo cho chủ nhân cảnh loạn ly trên đường 7 năm 1975... Chuyện ấy tôi cũng được nghe tại xã Ia Mlah (huyện Krông Pa) trong một buổi trưa đi thâm nhập thực tế, nhưng nó cứ tuột đi. Chỉ khi đọc “Tây Nguyên trôi” mới kịp nhớ lại từng chi tiết!
Nói thế để thấy rằng, mỗi trang viết, mỗi dòng chữ trong cuốn sách được “vắt” ra từ những cái nhìn, cái nhận cảm rất tinh tế của tác giả. Để rồi một lúc nào đó thì bật ra một cách nhuần nhuyễn như rút từ máu thịt vậy. Nó lấp lánh như dòng sông ngôn từ, trôi từ bến bờ này đến bến bờ khác, hấp dẫn và cuốn hút. Tuy vậy, tập sách không tránh khỏi những hạn chế, đó là sự đắm say của tác giả ở nhiều trường đoạn, nhiều khúc thi thoảng bị lặp lại, người đọc như bị dùng dằng đến vài lần ngay trên một hình tượng!
Viết về một tập sách hơn 400 trang bằng chỉ vài trăm chữ quả thật là khó, tuy vậy vẫn cứ cảm nhận một điều, trên tất cả, “Tây Nguyên trôi” luôn lấp lánh trong lòng bạn đọc yêu nền văn hóa độc đáo của xứ sở cao nguyên này.
PHẠM ĐỨC LONG

Có thể bạn quan tâm

Thơ Phùng Sơn: Biển nhớ

Thơ Phùng Sơn: Biển nhớ

(GLO)- Những cảm xúc dạt dào như con sóng được tác giả Phùng Sơn thể hiện trong bài thơ "Biển nhớ". Trước mênh mông của biển, sóng vô tình vỗ bờ rồi lại mải miết trôi xa, để lại một nỗi ngóng trông, mong chờ, nhung nhớ...

Những tên tuổi mỹ thuật Đông Dương trở lại

Những tên tuổi mỹ thuật Đông Dương trở lại

Cùng với sự "vươn khơi" của mỹ thuật VN ra thế giới qua nhiều triển lãm quốc tế và đấu giá đình đám thì gần đây, việc tái xuất các tên tuổi hội họa xưa Trường Mỹ thuật Đông Dương tại VN cũng góp phần làm cho thị trường tranh trong nước thêm hấp dẫn, sôi động…
Độc đáo nghệ thuật 'thủ ấn họa'

Độc đáo nghệ thuật 'thủ ấn họa'

Là người con của quê hương Kinh Bắc, bị cuốn hút bởi những hình ảnh mộc mạc, bình dị và rất đỗi thân quen qua những bản khắc gỗ tranh Đông Hồ, khi bén duyên với hội họa, họa sĩ Tú Duyên đã mày mò tìm hiểu và sáng tạo ra kỹ thuật thủ ấn họa.
Cái đẹp trong thơ phái đẹp

Cái đẹp trong thơ phái đẹp

Phái đẹp, một nửa nhân loại của chúng ta có biết bao nhiêu nhà thơ từ xưa đến nay. Khi tôi tìm kiếm những câu thơ mà tôi cho là hay để đưa vào cuốn “Những câu thơ hay Đông-Tây-Kim-Cổ” (Nhà xuất bản giáo dục năm 2013) tôi mới biết được nhiều điều mà lâu nay tôi chưa hiểu hết.